W historii mediów prasa odgrywała zawsze istotną rolę jako nośnik informacji, poglądów i historii. Jednym z najbardziej fascynujących przykładów tej roli jest Merkuriusz Polski – pierwsza polska gazeta periodyczna, która zamykała w sobie dzieje całego świata. Jej pierwsze wydanie pojawiło się 3 stycznia 1661 roku w Krakowie, zapisując się trwale w kartach historii Polski i prasy europejskiej.

Nazwa nawiązująca do mitologii

Nazwa gazety, Merkuriusz Polski, czerpie swoje źródło z mitologii rzymskiej. Rzymski bóg Merkury, patron kupców i kurierów, stał się inspiracją dla nadania gazecie imienia, które odzwierciedlało jej misję – przekazywania bieżących i aktualnych wiadomości. W czasach XVII wieku, zwyczaj nazywania druków zawierających nowości „merkuriuszami” był szeroko rozpowszechniony. W Europie istniało wiele gazet o podobnych tytułach, co stanowiło wyraz globalnej potrzeby dzielenia się informacjami i wieściami między różnymi regionami i państwami.

 

Korzenie i pierwsze wydania

Gazeta Merkuriusz Polski miał swoje korzenie w staraniach królowej Ludwiki Marii Gonzagi, żony Jana II Kazimierza, i byłym marszałku nadwornym Łukaszu Opalińskim. Gazeta ukazywała się 1-2 razy w tygodniu, liczyła od 8 do 12 stron i miała nakład od 100 do 200 egzemplarzy, kosztujących 10 groszy. Jej treść była mieszanką polskiego oraz zagranicznego newsu, co nadawało jej charakter globalnej kroniki wydarzeń.

 

Ludwika Maria Gonzaga – założycielka

W historii Polski istnieje wiele postaci, które wywarły istotny wpływ na losy narodu. Jedną z tych postaci była Ludwika Maria Gonzaga, królowa, która dzięki swoim działaniom i kontrowersyjnym decyzjom pozostawiła trwały ślad w historii kraju. Choć nie cieszyła się sympatią szlachty, to jej działania odegrały kluczową rolę w kształtowaniu Polski XVII wieku.

Ludwika Maria Gonzaga, pochodząca z włoskiego rodu, weszła na polski tron w wyniku małżeństwa z królem Janem II Kazimierzem. Jednak od samego początku jej obecność budziła kontrowersje wśród polskiej szlachty. Jednym z najważniejszych aspektów jej panowania było sprowadzenie do Polski trzech zakonów: księży misjonarzy, siostry miłosierdzia oraz wizytki. To nie tylko wpłynęło na życie religijne kraju, ale także na kształtowanie struktur społecznych.

Ważnym osiągnięciem Ludwiki Marii była także założenie w 1661 roku pierwszej polskiej gazety – „Merkuriusza Polskiego”. Był to krok ku nowoczesności i otwarciu na przepływ informacji. Jej ambitne plany gospodarcze i polityczne wskazywały na chęć wzmocnienia władzy króla i senatu oraz reformy systemu głosowania w sejmie. Postulowała nawet elekcję vivente rege, co miało potencjał zmienić całą dynamikę polityczną w Polsce tamtych czasów.

Nie można również zapominać o jej wpływie na króla Jana II Kazimierza. Ludwika Maria była siłą napędową dla króla, inspirując go do powrotu do kraju w 1656 roku i zachęcając do kontynuacji walki. Jej determinacja i wiara w sens dalszej walki odegrały kluczową rolę w wydarzeniach tamtych lat.

Warto również wspomnieć o jej roli w polityce międzynarodowej. Ludwika Maria odegrała znaczącą rolę w rozbiciu sojuszu szwedzko-brandenburskiego i ustaleniu traktatu pokojowego w Oliwie, kończącego wojnę ze Szwecją. To dzięki jej zdolnościom dyplomatycznym i determinacji udało się osiągnąć korzystny dla Polski układ pokojowy.

Jednym z niezwykłych aspektów osobowości Ludwiki Marii była jej błyskotliwość, oczytanie oraz ambitność. Prowadziła pierwszy polski salon literacki, stając się centrum intelektualnego życia tamtej epoki. Wspierała twórców, takich jak Jan Andrzej Morsztyn, i przyczyniła się do rozwoju kultury w Polsce.

Nie brakowało także plotek i kontrowersji związanych z królową. Pojawiły się doniesienia o jej nieślubnym macierzyństwie, które miały być wykorzystywane przez jej przeciwników politycznych w celu osłabienia jej pozycji. Niemniej jednak, większość tych plotek nie posiadała solidnych podstaw i uważana jest za niewiarygodną.

Ludwika Maria Gonzaga zasłużenie jest postacią, która wpłynęła na historię Polski swoimi działaniami i ambicją. Choć jej panowanie budziło kontrowersje, to nie da się zaprzeczyć, że miała istotny wkład w kształtowanie losów kraju. Jej odwaga, dyplomacja i pasja pozostają inspiracją dla kolejnych pokoleń, przypominając nam, że historia to zbiór decyzji i działań, które kształtują naszą przyszłość.

 

Redakcja i treści gazety

Redakcja gazety w początkowej fazie skupiała się na rodach panujących, wojnach, traktatach i politycznych planach. W miarę jak czas upływał, gazeta ewoluowała, dostarczając czytelnikom nie tylko faktów, ale także analizy i komentarze. Warto podkreślić, że pierwszy numer zawierał słowa, które stanowiły motto Merkuriusza Polskiego: „Ten jest, że tak rzekę, jedyny pokarm dowcipu ludzkiego, umieć i wiedzieć jak najwięcej: tym się karmi, tym się cieszy, tym się kontentuje.”

 

Hieronim Pinocci – stały współpracownik gazety

Pochodzący z renomowanej sienickiej rodziny, Hieronim wyróżniał się nie tylko dziedzictwem, ale i niezwykłą pasją, którą wprowadzał w każdy obszar swojego życia.

Jego korzenie sięgały głęboko w patrycjuszowskim rodowodzie, który wywodził się z Sieny. Był synem Paola, a matka, wywodząca się z rodu Barsottich, dostarczała dodatkowej dawki dumy i tradycji. To rodzinne więzy przywiodły go do Polski w okolicach roku 1638. Wkrótce potem osiedlił się w Krakowie, gdzie szybko zyskał prawa miejskie i rozpoczął swoją działalność jako kupiec win i włoskich tkanin o najwyższej jakości. Jego stoiska skrywały arcydzieła tkanin, takie jak aksamit, brokat i złotogłowie, które zdobiły krakowskie targowiska.

Jednak to nie tylko handel definiował Pinocciego. Jego talent jako administracyjnego lidera zaowocował wyborem na rajcę miejskiego, a później w latach 1645 i 1649 na urząd burmistrza Krakowa. To jednak tylko wierzchołek góry lodowej, którą stanowił Hieronim Pinocci.

Wraz z upływem czasu, jego zainteresowania zaczęły prowadzić go ku szeroko pojętemu intelektualnemu światu. Już w 1644 roku zaczynał szerzyć tzw. nowiny polsko-włoskie, co świadczyło o jego zamiłowaniu do dzielenia informacji i poglądów. W 1661 roku to on stał się redaktorem pierwszej gazety drukowanej w Polsce – Merkuriusza Polskiego Ordynaryjnego, co dało mu nową platformę do wyrażania swojego umysłu.

Jednakże Pinocci nie ograniczał się jedynie do sfer polityki i dziennikarstwa. Jego aktywność w służbie królewskiej obejmowała także udział w poselstwach dyplomatycznych i tajnych misjach, co ukazywało jego wielostronne zdolności. Był stronnikiem króla Jana Kazimierza podczas potopu szwedzkiego i razem z dworem znajdował się na Górnym Śląsku, w Głogówku.

Jednak to nie wszystko. Pinocci był nie tylko dyplomatą i kupcem, ale także intelektualistą o rozbudowanych pasjach. Przez lata zgromadził imponującą kolekcję rękopisów i ksiąg, które świadczyły o jego fascynacjach fizyką, astronomią, astrologią, alchemią i medycyną. Kontakty, jakie nawiązał z uczonymi w kraju i za granicą, były świadectwem jego otwartego umysłu i pragnienia nauki.

Jego życie toczyło się na skrzyżowaniu wielu światów – od kupieckich straganów po gabinety dyplomatyczne, od notatek o finansach po zapisy astronomicznych obserwacji. Pinocci wydaje się być postacią, która pozostawiła nie tylko ślad w historii, ale także inspirację do dociekania, odkrywania i łączenia dziedzin, które na pierwszy rzut oka wydają się odległe.

 

Drukarz Jan Aleksander Gorczyn – drugi stały współpracownik tytułu

Jan Aleksander Gorczyn, znany również jako Gorczyński, to postać renesansowego multi-talentu, której wkład w polską kulturę i naukę zasługuje na większą uwagę. Jego niezwykłe zdolności jako drukarza, wydawcy, rytownika, matematyka, heraldyka, pisarza dewocyjno-religijnego i kompozytora kryją w sobie fascynującą historię jednostki, która z oddaniem poświęciła się różnym dziedzinom.

Przyszedł na świat w Krakowie około 1618 roku jako syn Urszuli i Piotra. Jego ojciec, pochodzący z wsi Gorczyn pod Poznaniem, pierwotnie nosił nazwisko Ulanowski. Młody Jan Aleksander podjął studia na Wydziale Sztuk Akademii Krakowskiej w 1634 roku, choć nie udało mu się ich ukończyć. Pomimo tego fakt ten nie zniechęcił go, a wręcz przeciwnie, wyznaczył kierunek jego przyszłego rozwoju.

Po studiach rozpoczął dynamiczną karierę. Posiadał własny dom w Krakowie oraz prowadził księgarnię. Jego pasją stało się drukarstwo oraz rytownictwo. W 1647 roku wydał trzy znaczące dzieła – modlitewnik „Kwiatki liliowe albo modlitwy nabożne”, podręcznik arytmetyki „Nowy sposób arytmetyki” oraz podręcznik muzyczny „Tabulatura muzyki abo zaprawa muzykalna”. Rok później, w 1648 roku, ukazało się jego dzieło „Pamięć o cnotach, szczęściu, dzielności… Władysława IV”. W ciągu kilku lat stworzył solidny fundament dla swojej długotrwałej działalności.

Nie ograniczał się tylko do drukarstwa i matematyki. W jego bogatej twórczości znajdziemy również pasję muzyczną oraz zainteresowanie heraldyką. Skomponował utwór muzyczny „Gaude”, choć niestety zaginął w biegu dziejów. W 1653 roku wydał monumentalne dzieło „Herby Królestwa Polskiego”, ilustrowane własnoręcznie wykonanymi rycinami. To nie tylko świadczy o jego umiejętnościach artystycznych, ale również o jego pasji do badania i dokumentowania polskiej historii rodów szlacheckich.

Znaczący wkład Gorczyna w historię polskiego wydawnictwa obejmuje także wydawanie pierwszego polskiego czasopisma – „Merkuriusz Polski Ordynaryjny”. W 1661 roku, wraz z poparciem króla Jana Kazimierza, Gorczyn redagował i wydawał to czasopismo, które było cennym źródłem informacji dla społeczeństwa. Jego praca jako redaktora technicznego i korektora była nieoceniona dla sukcesu czasopisma.

Ostatnie wydawnictwa Gorczyna ukazały się w 1694 roku. Pomimo osiągnięcia podeszłego wieku, kontynuował pracę aż do końca swojego życia. Niestety, wiele faktów związanych z ostatnimi latami jego życia pozostaje nieznanych, tak jak data i okoliczności jego śmierci.

 

Przemijanie i odrodzenie gazety

Jednakże, mimo swojego wpływu, Merkuriusz Polski nie doczekał się długiego istnienia. Po 41 numerach, gazeta przestała się ukazywać już w 1661 roku. Niemniej jednak, jej dziedzictwo przetrwało wieki. W XX wieku, tytuł został ożywiony jako tygodnik polityczny przez Władysława Zambrzyckiego w latach 1933-1939. W 1978 roku, gazeta została wydana jako książka przez Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, stanowiąc przykład przetrwania swojego ducha w różnych formach.

 

Dziedzictwo Merkuriusza

Merkuriusz Polski wskazywał drogę dla przyszłych mediów, przekazując, że prasa nie tylko może być medium informacyjnym, ale także przestrzenią do dzielenia się refleksjami i opiniami. Wprowadzając polskie społeczeństwo w świat prasy, gazeta ta zainspirowała kolejne pokolenia dziennikarzy i redaktorów do badania i dokumentowania rzeczywistości. Jej krótka, ale intensywna historia, uczyniła ją kamieniem milowym w historii kształtowania opinii publicznej.

 

Dziś, w erze internetu i natychmiastowej komunikacji, warto przypominać sobie o początkach prasowej rewolucji, którą zapoczątkowała Merkuriusz Polski. To właśnie w jej stronach pierwszy raz kształtował się nasz współczesny obraz mediów jako kluczowego elementu społeczeństwa informacyjnego.

 

 

Linki:

• Zobacz PDF publikacji
• Strona Merkuriusza w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej
• Dzieła Hieronima Pinocci w zbiorach Polona
• Drukarz Jan Aleksander Gorczyn w zbiorach Polona

Szukasz drukarni gazet?

Drukarnia gazetowa | Drukarnia Gazet Kielce | Łódź drukarnia gazet | Poznań drukarnia gazet | Radom drukarnia gazet | Toruń drukarnia gazet | Piotrków Trybunalski druk gazet | Konin wydruk gazet | druk gazet Wrocław | druk gazet Łódź