Powracamy do tematyki czcionek / fontów, by tym razem przyjrzeć się najsłynniejszej czcionce, którą posiada większość komputerów – a to za sprawą systemu Windows, a mianowicie Times New Roman.
Czcionka z myślą o druku gazetowym
Został zaprojektowany na zlecenie brytyjskiej gazety „The Times” w 1931 roku przez Stanleya Morisona, doradcę artystycznego brytyjskiego oddziału firmy Monotype, zajmującej się wyposażeniem poligraficznym. Współpracował przy tym z Victorem Lardentem, artystą zajmującym się liternictwem w dziale reklamy „The Times”. Krój ten stał się jednym z najpopularniejszych w historii i jest zainstalowany na większości komputerów osobistych.
Morison został poproszony o doradzenie w kwestii przeformułowania wyglądu gazety „The Times”. Zasugerował on zmianę kroju tekstu gazety z delikatnego kroju dziewiętnastowiecznego na bardziej solidny i wyrazisty projekt, nawiązujący do tradycji druku z XVIII wieku i wcześniejszych okresów. Był to zbieżny trend z gustami w dziedzinie druku tego okresu. Morison zaproponował jako podstawę dla projektu starszy kroj Monotype o nazwie Plantin, a Times New Roman w dużej mierze odpowiada wymiarom kroju Plantin. Główną zmianą było wzmocnienie kontrastu między kresem pismem, co dało wyraźniejszy obraz. Nowy projekt zadebiutował w gazecie „The Times” 3 października 1932 roku. Po roku projekt został udostępniony na sprzedaż komercyjną. W nazwie Times New Roman, „Roman” odnosi się do stylu regularnego lub rzymskiego (czasami nazywanego też antykwą), który był pierwszą częścią rodziny Times New Roman, jaka została zaprojektowana. Styl rzymski ma korzenie w włoskim druku z końca XV i początku XVI wieku, ale projekt Times New Roman nie ma związku z Rzymem ani Rzymianami.
drukarnia.waw.pl zapisana za pomocą czcionki szeryfowej
Gazeta „The Times” pozostała przy oryginalnym Times New Roman przez 40 lat. Później pięć razy zmieniano kroje pisma w latach 1972-2007 na różne warianty oryginału, ze względu na nowe techniki produkcji oraz zmianę formatu z gazety wielkoformatowej na gazetę tabloidową w 2004 roku.
Jako krój stworzony do druku gazetowego, Times New Roman ma dużą wysokość x, krótkie fragmenty schodzące umożliwiające zwarte międzywiersze oraz stosunkowo zwarte wygląd. Pomimo że Hutt i większość innych autorów opisuje Times New Roman jako krój o większej wysokości x niż Plantin, Tracy donosi na podstawie opublikowanych wymiarów Monotype, że w oryginalnych małych rozmiarach metalowych różnica nie była duża.
Cyfrowa wersja Times New Roman poniżej trzech krojów pisma, które pierwotnie rozważano jako podstawę projektu Times: Perpetua, Baskerville i Plantin. Times opiera się głównie na kroju Plantin, ale litery są wyższe, a wygląd został „zmodernizowany” poprzez dodanie wpływów XVIII i XIX wieku, zwłaszcza poprzez wzmocnienie kontrastu między kresem. W porównaniu do Baskerville’a i Perpetua, wysokość x jest większą częścią wysokości liter.
Styl rzymski kroju Plantin luźno opierał się na czcionce metalowej stworzonej pod koniec XVI wieku przez francuskiego rzemieślnika Roberta Granjona i przechowywanej w zbiorach Muzeum Plantin-Moretus w Antwerpii. Ten styl jest czasem klasyfikowany jako część „stylu staromodnego” czcionek szeryfowych (sprzed XVIII wieku). Faktycznie, roboczy tytuł Times New Roman to „Times Old Style”. Jednak Times New Roman modyfikuje wpływy Granjona bardziej niż Plantin, m.in. w przypadku liter 'a’ i 'e’, które mają bardzo duże przestrzenie i otwory, detalowanie kreski końcowej piłką, prostokątna litera 'M’ oraz większy kontrast między grubymi a cienkimi kreślami. Często porównuje się go do czcionek z końca XVIII wieku, tzw. „gatunku przejściowego”, zwłaszcza do kroju Baskerville’a z lat 50. XVIII wieku. Historyk i były pracownik Monotype, Allan Haley, skomentował, że w porównaniu do Plantin „szeryfy zostały wyostrzone… kontrast został zwiększony, a krzywe znaków zostały dopracowane”, podczas gdy Lawson opisał wyższy kontrast i wyrazistość Times jako „blask, którego Plantin nigdy nie osiągnął”.
Pochylenie i pogrubienie
Times w porównaniu do wpływów na pochylenie. Pochylenie jest prostsze niż w przypadku Plantin, pomijając ozdoby na literach 'w’ i 'v’, ale mniej radykalne niż w przypadku Perpetua. Morison opisał pochylenie towarzyszące jako także będące efektem wpływów krojów stworzonych przez rodzinę Didotów pod koniec XVIII i na początku XIX wieku: „racjonalistyczne pochylenie, które nie zawdzięczało nic tradycji XVI lub XVII wieku. Faktycznie ma więcej wspólnego z XVIII wiekiem”. Morison wcześniej zwrócił uwagę na siebie, promując radykalny pomysł, że pochylenia w druku książek są zbyt rozpraszające dla płynności tekstu i powinny zostać wyeliminowane. Szybko jednak uznał, że pomysł jest niepraktyczny, i później żartobliwie skomentował historikowi Harry’emu Carterowi, że pochylenie Timesa „bardziej przypomina Didota niż dogmat”. Morison napisał w prywatnym liście, że Times New Roman „ma zaletę tego, że nie wygląda, jakby był zaprojektowany przez konkretną osobę”.
Times New Roman w porównaniu do jego pogrubionej odmiany. Pogrubienie ma inny styl, bardziej „XIX-wieczny” w wyglądzie, z płaskimi szeryfami na górnych częściach liter i bardziej pionową oś widoczną na literze 'o’. Zamiast tworzenia pogrubienia o kształtach liter podobnych do stylu rzymskiego, pogrubienie Times New Roman ma inny charakter, z bardziej zwartym i bardziej pionowym efektem, spowodowanym sprawianiem, że poziome części krzywych są konsekwentnie najcieńszymi liniami każdej litery, oraz że górne szeryfy liter takich jak 'd’ są czysto poziome. Ten efekt nie występuje w krojach z XVI wieku (które w ogóle nie miały odmian pogrubionych); jest on najbardziej związany z krojami Didone, czyli „nowoczesnymi” krojami z wczesnego XIX wieku (i z nowszymi stylami „Ionic” wpływanymi przez nie, oferowanymi przez Linotype, omówionymi poniżej). Niektórzy komentatorzy uważają, że pogrubienie Timesa jest niesatysfakcjonujące i zbyt zwarte, jak np. Walter Tracy.
W XIX wieku dominującym modelem pisma drukarskiego dla ogólnego druku gazetowego było „Modern” lub Didone. Współcześnie, projekty pisma w stylu dziewiętnastowiecznym wciąż są popularne, przykładowo w 2017 roku projektant Tobias Frere-Jones stworzył rodzinę krojów pisma Exchange dla Wall Street Journal, nawiązującą do tego modelu.
W latach 20. XX wieku pojawiły się wątpliwości co do czytelności modelu „modern” w małych rozmiarach i przy technikach druku gazetowego. W 1925 roku firma Mergenthaler Linotype Company wprowadziła kroj pisma Ionic, który należał do Grupy Czytelności. Zmniejszono kontrast liter, co poprawiło czytelność. Ten krok zdobył uznanie i zrewolucjonizował druk gazetowy.
Rozwój Times New Roman był skomplikowany ze względu na brak jednoznacznego modelu. Morison poszukiwał kształtu, który zachowałby ostre półszeryfy, ale na ciemniejszej i bardziej tradycyjnej podstawie. W wyniku analizy różnych opcji, Morison zdecydował się na bazę Plantin, aby stworzyć zwężony kształt litery, wypełniający dostępną przestrzeń.
Projekt Lardenta został dostosowany przez biuro rysunkowe Monotype. Po wprowadzeniu produkcji, dokonano dodatkowych zmian, co było trudne ze względu na konieczność tworzenia nowych narzędzi przy każdej zmianie.
Morison współpracował z Timesem przez całe życie. Opracował Times New Roman i pełnił redakcyjne funkcje w „Times Literary Supplement”. Współpraca z Timesem była bliska, a Times New Roman pozostał jedynym projektem kroju pisma Morisona.
W latach 40. XX wieku Brooke Crutchley odnotował rozmowę z Morisonem dotyczącą powstania Times New Roman. Morison opowiedział, że rozwiązywał wiele osobistych pomysłów, zanim zaprojektował ten kroj pisma. Will Carter eksperymentował z Plantin, ale to Morison doszedł do ostatecznego rozwiązania.
Specjalistyczna czcionka
Czcionka Times New Roman, początkowo ograniczona do specjalistycznego zastosowania, szybko zdobyła ogromną popularność w dziedzinach związanych z drukiem książek oraz publikacją różnego rodzaju materiałów. Monotype, firma odpowiedzialna za tę czcionkę, promowała ją w swoim czasopiśmie branżowym „The Monotype Recorder”. Skorzystali z rosnącej popularności, tworząc poszerzoną wersję o numerze serii 427, przeznaczoną do druku książek, choć wiele publikacji ostatecznie wykorzystywało wersję pierwotną. Warto zaznaczyć, że pierwszą znaną książką, w której wykorzystano czcionkę Times New Roman (w oryginalnej serii 327 Monotype), była „Minnow Among Tritons”, opublikowana przez Nonesuch Press i wydrukowana przez R&R Clark w 1934 roku.
Niektórzy autorzy błędnie sądzili, że wcześniejsza czcionka używana przez gazetę „The Times” nosiła nazwę „Times Old Roman”. Jednakże, nie ma na to dowodów, a nazwa „Times New Roman” odnosiła się do nowej czcionki, co zostało wyjaśnione na przykładzie okładki czasopisma Monotype Recorder. To właśnie ta czcionka zyskała popularność i została wykorzystana w wielu dziedzinach, nie tylko w gazetach.
Niezwykle wpływowym użytkownikiem czcionki Times New Roman był Daniel Berkeley Updike, znany historyk druku, który wykorzystał ją do składu swojej książki „Some Aspects of Printing, Old and New”. Kolejnym kamieniem milowym było wybór tej czcionki przez czasopisma Crowell-Collier, takie jak „Woman’s Home Companion” oraz „Collier’s”. Zmiana ta została odpowiednio zaprezentowana w broszurze, a sam projektant, Stanley Morison, wyraził nadzieję, że przeprojektowanie czcionki przyniesie sukces. Okazało się, że Times New Roman stał się najlepiej sprzedającą się czcionką metalową w historii Monotype.
Jednakże, Walter Tracy, który pracował nad projektem odświeżenia tej czcionki, zauważył, że szczegóły projektu i jego kompresja aż do krawędzi matryc nie były najlepszym rozwiązaniem w przypadku druku gazetowego, szczególnie w warunkach agresywnych. Wspomniał również, że czcionka Times New Roman nie zdobyła popularności wśród innych gazet, głównie ze względu na problem z trwałością matryc w procesie gorącego odlewu.
Część recenzji z okresu życia Stanleya Morisona omawiała aspekty projektowe Times New Roman. Większość z nich była pozytywna, ze względu na wpływ Morisona na świat wydawniczy, choć niektóre zwracały uwagę, że czcionka nie spełniała tradycyjnych oczekiwań w dziedzinie typografii gazetowej. Kolejny artykuł, „Optical Scale in Typefounding” autorstwa Harry’ego Cartera z 1937 roku, poruszał kwestię różnic między projektami czcionek małego i dużego rozmiaru. Carter komentował różnice między czcionką Times Roman a innymi projektami, podkreślając, że Morison unikał tępych szeryfów i pogrubionych linii, ponieważ uważał, że szybko się zużywały.
Times New Roman pozostaje popularną czcionką w publikacjach, szczególnie ze względu na ogromny zakres znaków dostępnych do druku międzynarodowego i matematycznego. Przykładowo, Amerykańskie Stowarzyszenie Psychologiczne (APA) sugeruje używanie Times New Roman w pracach napisanych w stylu APA.
Od 2004 roku Departament Stanu Stanów Zjednoczonych stosował czcionkę Times New Roman jako standardową w swoich oficjalnych dokumentach; jednak w 2023 roku Departament Stanu przeszedł na czcionkę Calibri. To kolejny krok w historii ewolucji czcionki, która przez dziesięciolecia wpływała na wygląd i czytelność drukowanych materiałów na całym świecie.
Początki Times New Roman wiążą się z firmą Monotype, która stworzyła tę czcionkę na potrzeby swoich maszyn drukujących. Jednak konkurencyjna firma, Linotype, szybko postanowiła wprowadzić własną wersję czcionki, różniącą się nieznacznie od oryginału. Była to konsekwencja faktu, że wiele gazet, w tym słynny „The Times”, korzystało również z urządzeń Linotype do produkcji. Linotype określił swoją wersję jako Times lub Times Roman. Choć obie firmy później się połączyły, linia rozwojowa czcionki Times rozeszła się na dwie subtelnie różniące się od siebie wersje już od najwcześniejszych dni.
Times New Roman a Times są ze sobą bardzo zbliżone, ale między wersjami oferowanymi przez Linotype a Monotype pojawiły się pewne różnice, gdy główne czcionki przeniesiono z metalu na nośniki fotograficzne i cyfrowe. Na przykład, wersja Linotype ma ukośne zakończenia na wielkiej litery S, podczas gdy Monotype zdecydowało się na pionowe. Ponadto Linotype dodaje dodatkowy zakończenie na cyfrze 5. Większość z tych różnic jest niewidoczna w tekście głównym czytanym z normalnej odległości, czyli 10 punktów przy rozdzielczości 300 dpi. Subtelna rywalizacja między dwiema wytwórniami stopniowo narastała, gdy proporcje, detale oraz miary szerokości wersji Times zaczęły się rozmijać.
Różnice między dwiema wersjami uwidaczniają się w dolnej literze „z” w wersji kursywnej (Times Linotype ma skręcone zakończenie, co również zostało zachowane w odradzającej się wersji STIX, natomiast Times New Roman ma zakończenie proste). Podobnie różnice można dostrzec w znaku procentu we wszystkich odmianach czcionki (Linotype i STIX mają kreseczkę łączącą lewy zerowy element ze skosem, czego nie ma w Times New Roman). Litera „J” w wersji pogrubionej od Monotype nie opada poniżej linii bazowej, podczas gdy ta od Linotype robi to.
Linotype licencjonowało swoją wersję czcionki Xeroxowi, a następnie firmom Adobe i Apple, zapewniając jej ważne miejsce w cyfrowym druku, dzięki temu że stała się jedną z podstawowych czcionek języka opisu strony PostScript. Wersja Times New Roman od Microsoftu jest licencjonowana od Monotype, stąd też pochodzi jej oryginalna nazwa. Dla zachowania kompatybilności Monotype musiał subtelnie dostosować swoją wersję, aby odpowiadała szerokościom wersji Adobe/Linotype.
Historia rejestracji znaku towarowego nazwy Times Roman sięga 1945 roku, kiedy to Linotype uzyskało oficjalny status rejestracji.
Wniosek? Choć na pierwszy rzut oka Times New Roman i Times wydają się bliźniaczo podobne, ich subtelne różnice i ewolucja stanowią fascynujący przykład rozwoju kształtu liter i czcionek w odpowiedzi na technologiczne wyzwania i konkurencję. Czytelnicy, którzy przyglądają się tym niuansom, mogą być pewni, że każda litera ma swoją historię do opowiedzenia.
